Risicocompensatie heet dat. Als een veiligheidsvoorziening aan bijvoorbeeld een auto het zelfvertrouwen dermate opkrikt, dat de bestuurder geneigd is wat meer risico te nemen. Onderzoekers proberen al jarenlang een vinger te krijgen achter dit fenomeen, maar onderzoek er naar is lastig. Dat geldt voor auto’s en helemaal voor fietsers.

Toch is er de afgelopen decennia wel het nodige onderzoek gedaan naar de effecten van het dragen van een fietshelm. Dergelijke onderzoeken hadden meestal plaats in het buitenland, want in ons land is de fietshelm – behalve bij wielrenners – zoals bekend niet echt populair.

Het Zweedse ministerie van Verkeer wilde wel eens weten hoe het nu precies zit en vroeg onderzoekers uit Australië, waar men de nodige ervaring heeft met de fietshelm, om er eens in te duiken. De resultaten werden deze maand gepubliceerd in een uitgave van Transportation Research.

Ze legden alle onderzoeken die er wereldwijd over risicocompensatie in relatie tot de fietshelm zijn gedaan naast elkaar. Meestal werd daarbij gekeken naar zelf gerapporteerd gedrag van fietsers en hoe ze aankeken naar risico’s in het verkeer. Soms ook werden conclusies getrokken over het omgekeerde: nemen fietsers die gewoonlijk met een helm rijden minder risico als ze een keer zonder helm rijden.

Uiteindelijk selecteerde men 23 onderzoeken die wetenschappelijk door de beugel konden, onder meer uit Australië, Noorwegen, Duitsland en Spanje. Van 18 van de onderzoeken luidde de conclusie dat er geen verband bestaat tussen het gedragen van helm en het nemen van meer risico. Bij slechts 2 onderzoeken vond met wel dat er verband zou zijn. De overige onderzoeken leverde een gemengd beeld op.

Opvallend was bij 10 van de onderzoeken zelfs bleek dat fietsers met helm juist minder risico nemen.

Al met al concluderen de onderzoekers dat het dragen van een fietshelm nauwelijks of niet leidt tot het nemen van meer risico’s. Ze voegen er wel aan toe dat de studie geen pleidooi is voor het verplichten van een fietshelm. ‘De fietshelm kan hoogstens complementair zijn aan andere veiligheidsmaatregelen, zoals het scheiden van fiets- en autoverkeer.’