De gemeente experimenteerde op twee plaatsen met het beïnvloeden van fietsgedrag. En volgens de gemeente blijkt dat te werken. Minder fietsers rijden door rood. En er wordt ook wat minder tegen de richting in gefietst.

In een jaarlijkse enquête onder Rotterdammers geven de deelnemers fietsen in Rotterdam een zeven als rapportcijfer. Tegelijkertijd noemen zij gedrag van medefietsers al twee jaar als een grote ergernis. Daarom is de gemeente begonnen met experimenten om het gedrag positief te beïnvloeden.

Het eerste experiment ging over door rood fietsen. Het experiment vond plaats in juni op het Eendrachtsplein. Bij het kruispunt fietst ruim een kwart van de fietsers door rood. Volgens gedragsdeskundigen spelen daarbij voornamelijk drie factoren een rol:

• risicoperceptie: fietsers onderschatten het risico van door rood fietsen
• verveling: fietsers wachten niet graag op verkeerslichten
• de sociale norm: fietsers kopiëren het gedrag van andere fietsers die door rood fietsen.

Twee borden zijn gebruikt om het gedrag te beïnvloeden. Een met de tekst: ‘Ook jij kan geschept worden door een auto. Dat bepaal je zelf. Wacht op groen.’ En het andere met: ‘Veruit de meeste Rotterdammers stoppen voor rood. Jij ook? Wacht op groen.’ Het eerste bord speelt in op de risicoperceptie, het tweede bord op de sociale norm. De borden hingen gedurende vier dagen om en om een half uur aan het verkeerslicht. Om te bepalen wat het effect is van de borden, zijn ze ook een aantal keer weggehaald. Tegelijkertijd is het gedrag van 2.625 fietsers geobserveerd.
De gemeente noemt de resultaten veelbelovend: bij het bord dat op de risico’s wijst nam het aantal roodfietsers af met 49,7 procent. Bij het bord met de sociale norm was de daling 48,7 procent. Er is wel aanvullend onderzoek nodig om te kijken of dit effect op de lange termijn aanhoudt.

Minder spookfietsers
Het tweede experiment in juni en juli ging over spookfietsen; tegen de richting in rijden op het fietspad. Het komt op verschillende plekken in Rotterdam vaak voor. Dagelijks gebeurt dit zo’n 420 keer op de Erasmusbrug. Fietsers komen daar op de verkeerde helft met een noodvaart naar beneden rijden. Voor het experiment zijn grote pijlen met de goede rijrichting op het wegdek aangebracht. Fietsers die de goede kant op reden zagen een duimpje omhoog, fietsers die tegen de richting in gingen, zagen een duimpje omlaag. Een speciaal verkeerslicht ging branden als je op de verkeerde weghelft fietste. Ook was de oproep ‘Roep boe tegen spookfietsers’ te zien. Het idee van de maatregelen was om duidelijkheid over de juiste rijrichting te bieden en de norm te benadrukken: spookfietsen is ongewenst. Gedurende 25 dagen zijn 353.190 fietsers geobserveerd. Het resultaat van de interventies was elf procent - bijna vijftig - minder spookfietsers per dag.

Later dit jaar volgen experimenten tegen het gebruik van de smartphone op de fiets en fietsen zonder verlichting. Daarna besluit de gemeente of deze interventies voor herhaling vatbaar zij.

Foto: Dijksterhuis & Van Baarn