Samenvatting
Het aantal verkeersslachtoffers bij fietsers ontwikkelt zich de afgelopen jaren minder
gunstig dan het aantal verkeersslachtoffers bij andere vervoerswijzen. Het aantal doden onder fietsers stabiliseert zich op circa 200 per jaar, terwijl het aantal ernstig gewonden stijgt. De ongunstige ontwikkeling van het totaal aantal ernstig gewonden is met name het gevolg van een stijgend aantal ernstige fietsgewonden. Dit beleidsadvies is opgesteld om de veiligheid van fietsers te verbeteren.
Bestaande beleid voor de veiligheid van fietsers
In het ‘Strategisch Plan Verkeersveiligheid 2008-2020; Van, voor en door iedereen’
is de veiligheid van fietsers aangemerkt als aandachtsgebied. Er zullen ook maatregelen worden geïmplementeerd, waarbij de nadruk ligt op gedragsmaatregelen.
Welke maatregelen zijn kansrijk?
De ingezette gedragsmaatregelen voor fietsers sorteren effect maar onvoldoende om de trends van de afgelopen jaren om te buigen. Het bereik en de werking van gedragsmaatregelen is daarvoor te beperkt. Nieuwe voertuigmaatregelen zoals de fietsersairbag moeten hun toegevoegde waarde nog bewijzen maar kunnen op lange termijn mogelijk een substantieel aantal doden besparen. Voor de middellange tot lange termijn zijn infrastructuurmaatregelen het meest geschikt om de veiligheid voor fietsers te verbeteren. Uitgaande van de huidige kennis is dit zelfs de enige manier om de stijging van het aantal ernstige fietsgewonden te stoppen. Bij de meeste fietsongevallen waarbij de fietser ernstig letsel oploopt is geen motorvoertuig betrokken en bieden voertuigmaatregelen geen uitkomst.
De afgelopen jaren is veel kennis opgebouwd over de relatie tussen de veiligheid van fietsers en infrastructuur. Door het fietsnetwerk te scheiden van het netwerk van verkeersaders kunnen aanrijdingen tussen fietsers en motorvoertuigen worden voorkomen. Daarmee kunnen naar schatting 30 doden en 500 ziekenhuisopnamen worden bespaard. Door de vormgeving van kruispunten en de afstelling van verkeerslichten kunnen oversteekongevallen en ook specifiek dodehoekongevallen worden voorkomen. Fietsvoorzieningen kunnen zodanig worden vormgegeven en onderhouden dat de kans op enkelvoudige fietsongevallen vermindert. Daarmee kunnen naar schatting 500 ziekenhuisopnamen worden bespaard. De grote vraag is hoe wegbeheerders verleid kunnen worden om deze kennis toe te passen. Wegbeheerders zijn vaak onvoldoende bewust van het hoge aantal enkelvoudige ongevallen op hun wegennet omdat deze veelal niet worden geregistreerd door de politie.
Advies
Geadviseerd wordt om kennis over een veilige infrastructuur voor fietsers nadrukkelijk (te laten) verspreiden onder wegbeheerders, bewustwording te stimuleren (met name voor wat betreft enkelvoudige fietsongevallen) en zo wegbeheerders te verleiden tot een aanpak van het probleem. Het Ministerie kan de volgende maatregel overwegen:
Onderzoek de mogelijkheden van een door alle partijen gedragen actieplan Veiligheid fiets. De regionale regievoerders kunnen hierbij het voortouw nemen, samen met partijen als KPVV, CROW en Fietsberaad. Voor kennisverspreiding en bewustwording wordt geadviseerd:
I voor de korte termijn:
- Maatregelen op initiatief van de regionale regievoerders(bijvoorbeeld
bijeenkomsten) om wegbeheerders bewust te maken van de problematiek van
(enkelvoudige) fietsongevallen het belang van infrastructuurmaatregelen.
- Breng de kennis over infrastructuurmaatregelen ter voorkoming van
oversteekongevallen (inclusief dodehoekongevallen) en enkelvoudige
fietsongevallen onder de aandacht middels publicaties via het KPVV en het
Fietsberaad.
II voor de middellange termijn:
- laat gemeenten benchmarken op netwerk- en infrastructuurkenmerken die
van belang zijn voor fietsongevallen binnen de bebouwde kom.
- stel een landelijk team van experts in om gemeenten te adviseren over
fietsbeleid, dit naar analogie van het Groene Golfteam1.
III voor de lange termijn: blijf alert op of stimuleer effectieve intelligente
voertuigsystemen die fietsongevallen