De Tour de Force is in korte tijd een begrip geworden. Dat is niet alleen af te leiden uit de grote belangstelling voor deze eerste Fietstafel, maar ook uit de woorden minister Schultz die per video de aftrap voor de bijeenkomst gaf: ‘We zijn in tien jaar tijd 10 procent meer gaan fietsen. En er verschijnen steeds meer soorten op het fietspad, van e-fiets tot Segway. Dat brengt ook risico’s met zich mee. Het aantal gewonden is nog steeds te hoog. Dat vraagt om samenwerking, om bredere fietspaden, om andere manieren van financiering.’
De minister noemde de acties die tot nu toe zijn gestart in het kader van de Tour de Force in dat verband veelbelovend. ‘Het gaat erom dat je met elkaar presteert, elkaar uit de wind houdt, maar ook je beurt op kop neemt.’
De Tour de Force is een initiatief van VNG, IPO, Unie van Waterschappen en Rijk, waarbij inmiddels een groot aantal organisaties is aangehaakt. Net als in het peloton, is er sprake van een Tourleiding en toerploegen. Tijdens de Fietstafel in Den Haag schetsten de vertegenwoordigers van de toerploegen wat de komende tijd de belangrijkste topics zullen worden.
Slimme coalities
Tymon de Weger, wethouder in Woerden én voorzitter van CROW-Fietsberaad voerde het woord namens de Financieringsploeg. Net als de andere ploegen samengesteld uit een breed gezelschap van fietsdeskundigen, onder meer uit de Metropoolregio Rotterdam-Den Haag, het bedrijfsleven, Hogeschool Windesheim, Fietsersbond, ANWB, waterschappen, enzovoort.
Het geld is natuurlijk vaak een probleem, zeker bij gemeenten, volgens de Weger. En als je kijkt naar de rijksbegroting, blijkt dat niet meer dan anderhalf promille ofwel 400 miljoen euro naar de fiets gaat. Maar het gaat niet in de eerste plaats om de hoogte van de budgetten.
‘We gaan eerst goed bekijken welke opgaven er liggen en waar het geld precies voor nodig is. En vervolgens hoe je slimme coalities kunt maken en hoe je de geldverdeling efficiënter kunt organiseren.’
Nieuwe technologie
Jeroen Snijders Blok van de Accel Group (o.a. Batavus en Sparta) trok als voorzitter van de Technologieploeg een parallel met de technische ontwikkelingen rond de auto. Daar gebeurt in tegenstelling tot de fiets al veel als het gaat om communicatie, doorstroming en efficiency. Voor de fiets is in dat verband het belangrijkste thema: detectie. ‘Als een fietser eerder is te detecteren, verbetert dat de doorstroming. En als een automobilist een fietser eerder kan waarnemen, verhoogt dat de veiligheid.’
Maar detectie kan op veel meer plaatsen het comfort van de fietser verhogen, aldus Snijders-Blok. Bijvoorbeeld bij fietsverhuur, beheer van stallingen en het belonen van werknemers. Speerpunt van de Technologieploeg is het onderzoek naar bestaande en nieuwe technologieën op dit vlak. ‘Niet alleen voor nieuwe fietsen, ook voor het 8 miljoen tellende bestaande fietsenpark.‘
Ook bij andere ploegen is inzet van nieuwe technologie een belangrijke voorwaarde om stappen voorwaarts te maken, stelde Patrick Siliacus van Arriva als woordvoerder van de Ketenploeg. ‘Natuurlijk gaat het over kansen en belemmeringen, en over de rolverdeling tussen gemeenten en rijk. Maar het is ook zaak marktpartijen een actievere rol te laten spelen, zoals OV-bedrijven, fiets- en autoverhuurders, leveranciers van fietsvoorzieningen, enzovoort. Belangrijk is ook de toepassing van internet en apps. Voor de informatievoorziening, en om een fiets of deelfiets te huren die je dan kunt afrekenen met één betaalsysteem.’ Andere vragen die spelen zijn onder meer hoe je de speed pedelec beter kunt benutten in keten. ‘Dat betekent onder meer dat je ervoor moet zorgen dat je die dure fiets goed en veilig kwijt kunt. En welke rol kan de fiets kan spelen op het platteland, nu buslijnen daar worden ingekrompen?’
Groter bereik
Het grotere bereik van de e-fiets speelt ook nadrukkelijk bij de ploeg van de regionale routes. Ploegleider Conny Bieze, gedeputeerde in Gelderland: ‘We moeten ons voorbereiden op schaalvergroting. Fietsers fietsen langere afstanden. Vroeger was het vooral een gemeentelijke zaak, nu moeten we meer en meer regionaal kijken naar fietsroutes. En dat kan alleen door samenwerking.’ Waarbij een vraag is wie dan regie moet krijgen. Wellicht de provincie, maa ook is een ontwikkeling gaande naar provinciegrensoverschrijdende routes. En daar komt het Rijk in beeld, zo schetste Bieze de opties die de ploeg gaat verkennen.
Conny Bieze benadrukte verder dat er een duidelijk verschil bestaat tussen utilitaire en recreatieve fietsroutes. ‘Met name de economische opgave, is een andere. Bij utilitaire routes gaat het vooral om een goede bereikbaarheid van stedelijke gebieden. Bij recreatieve netwerken telt vooral de economische kracht van platteland. Ze raken elkaar wel, maar juist vanuit economische opgave moet je ze verschillend benaderen.’
Fietsstad als model
De stad vormt het brandpunt van economische ontwikkeling. Maar er komt wel veel druk op te staan.’ Dat zei Paul de Rook, wethouder in Groningen. De fiets kan daar een bijdrage aan leveren, maar toch gaat het niet primair om het fietsen. ‘Ruimtelijke en infrastructurele planning werken op elkaar in. Je moet de stad benaderen als een systeem.
Een goede werking van zo’n systeem is nodig om de doelstellingen van de gemeente, provincie en rijk te realiseren. De vraag is: wat draagt bij aan de toekomstbestendige stad. Je kunt “de Fietsstad” zien als een model. En we richten ons binnen de Ruimtelijk ploeg vooral op de vraag hoe je overheden kunt helpen daar over na te denken. Hoe richt je die stad in, en hoe kan de fiets daarbij helpen?’
Dat fietsen goed is voor de gezondheid, daar was iedereen het rond de Fietstafel over eens. Aan Elly van Kooten, directeur Publieke Gezondheid, Rotterdam ploegleider van de Gezondheids- en participatieploeg, de taak om dit voordeel nog nadrukkelijker over het voetlicht te krijgen. ‘We richten ons op mensen die geen fiets hebben of die er weinig gebruik van maken. Daarbij gaat de aandacht onder meer uit naar jongeren met overgewicht, en ouderen die je zo lang mogelijk van de fiets gebruik wil laten maken.’ Van Kooten zoekt daarvoor onder meer de samenwerking met organisaties als Anbo, slechtziendenorganisaties en ook de verzekeraars moeten worden binnengehaald. Van Kooten: ‘Vooral de positieve effecten zijn belangrijk. We willen benadrukken dat mensen gelukkiger worden van fietsen. Maar je wilt natuurlijk voorkomen dat dit tot meer ongelukken leidt. Daarom is er ook aandacht voor de inrichting van de ruimte, of bijvoorbeeld de inzet van geavanceerde driewielers.’
Het brede draadvlak onder de Tour de Force werd nogmaals onderstreept doordat een groot aantal maatschappelijke organisaties aan de Fietstafel hun steun betuigden, waaronder de fabrikanten en leveranciers van Fietsparkeervoorzieningen (Fipavo),VVN, ANWB, Fietsersbond, Bovag, RAI, Landelijk Fietsplatform, SWOV, AVc (fietsdiefstal) en NS. Maar ook dat nu echt sprake is van een integrale aanpak. Of zoals Directeur-generaal Bereikbaarheid van IenM Mark Frequin het formuleerde: ‘Het gaat hier niet om een ideologisch debat. We kijken niet naar de fiets als los verschijnsel. Maar naar de fiets in de context. Dat spreekt me aan.’