In het kader van de Fietsbalans onderzocht de Fietsersbond in elf steden de blootstelling van fietsers en automobilisten aan ultrafijnstof. Ultrafijnstof wordt gezien als een goede indicatie voor luchtverontreiniging door het verkeer. Omdat de zeer fijne deeltjes diep in de longen komen, zijn ze waarschijnlijk zeer schadelijk voor de gezondheid. Gewapend met meetapparatuur werden in elke stad zo’n 35 kilometer of de fiets en per auto doorkruist. Fietsers bleken regelmatig aan hoge pieken ultrafijnstof te worden blootgesteld, automobilisten krijgen met lagere concentraties te maken, maar staan daar langduriger aan bloot. Fietsers krijgen omdat ze door de inspanning meer lucht inademen wel meer ultrafijnstof binnen.
Volgens Frank Borgman van de Fietsersbond zijn de uitkomsten van het onderzoek een pleidooi voor het zoveel mogelijk scheiden van fiets- en autoroutes. ‘Een vrijliggend fietspad is niet genoeg. Je moet fietsroutes maken door verblijfsgebieden, los van het drukke gemotoriseerde verkeer. Er moet een huizenblok tussen.’
Fietsers blijken vooral als ze moeten stoppen bij voorrangskruisingen en voor verkeerslichten te maken te krijgen met piekblootsstelling aan ultrafijnstof. Borgman: ‘Uit oogpunt van gezondheid moet je fietsers op die plekken niet langdurig laten wachten. Zorg voor een goede doorstroming voor fietsers, bijvoorbeeld met twee keer groen per cyclus.’
Het weren van voertuigen die veel ultrafijnstof produceren ziet Borgman ook als een goede maatregel om het fietsen in de stad gezonder te maken. ‘Het voornemen van Amsterdam om oudere auto’s te gaan weren is een goed idee. Het zijn overigens niet alleen de alleroudste auto’s die veel ultrafijnstof produceren, sommige nieuwere auto’s met dieselmotoren kunnen er ook wat van. Enkele suv’s kwamen slecht uit de bus.
Opvallend was verder de uitstoot van brommers. Passerende brommers zorgden voor hoge pieken in de grafieken van de meetresultaten. Borgman: ‘Ik zeg niet dat alle brommers vies zijn, maar de huidige emissie-eisen voor brommers zijn laag, terwijl sommige exemplaren zoals blijkt uit onze metingen voor fietsers even veel blootstelling aan ultrafijnstof opleveren als een verouderde vrachtwagen.’ De Fietsersbond vindt daarom dat brommers zoveel mogelijk van de fietspaden moeten worden geweerd en dat er strengere emissie-eisen moeten komen voor brommers.
Hoewel het wel de bedoeling was, bleek het niet mogelijk een vergelijking tussen de elf onderzochte steden te maken. De hoeveelheid ultrafijnstof varieert zeer met de weergesteldheid: een regenbuitje en het is goeddeels weer verdwenen. Anders dan fijnstof komt ultrafijnstof niet aangewaaid. Het blijft lokaal en bestaat maar kort, al snel klontert het samen en wordt het fijnstof.