Graz is de een na grootste stad van Oostenrijk, na Wenen, en heeft zo’n 260.000 inwoners. Sinds vijf jaar is de stad weer groeiende. De middeleeuwse binnenstad is een van de best bewaarde stadscentra van centraal Europa en heeft daarvoor ook erkenning gekregen in bijvoorbeeld de vorm van een UNESCO World Heritage benoeming in 1999 en 2010 en Cultural Capital of Europe benoeming in 2003. De duurzame mobiliteitsmaatregelen zijn hier volgens Graz onontbeerlijk voor geweest. Sinds maart 2008 heeft Graz een conservatief-groene coalitie die het aandeel van de auto van 48% terug wil brengen naar 40%. Wegens beperkte budgetten moet dit via kostefficiënte maatregelen zoals het verlengen van busbanen, het uitbreiden van het fietsnetwerk en ook door veel bewustwordingscampagnes en mobiliteitsmanagement maatregelen, zogenaamde “Gentle mobility“. Er zijn zo’n 40.000 studenten in de stad en daarnaast vindt er ook veel woon-werkverkeer plaats. Het is bijzonder dat er maar 30 km/u gereden mag worden op de meeste wegen in de stad – samen goed voor 800 km van de in totaal 1100 km weg.

“Gently Mobility”
De binnenstad van Graz had al voetgangersgebieden, maar daarbuiten was er veel gemotoriseerd verkeer en het was dan soms ook onveilig en onaantrekkelijk om deze voetgangersgebieden te voet te bereiken. Een aantal jaar geleden heeft Graz daarom een nieuw model voor wandelzones geïntroduceerd, gebaseerd op een ui: het voetgangersgebied is de kern van deze ui. In de laag daaromheen zijn ook fietsers toegestaan. De tweede laag bestaat uit zogenaamde “strolling zones“: gebieden waar auto’s wel mogen komen, maar zeer beperkt. De ruimte voor voetgangers en fietsers wordt daar uitgebreid, evenals de ruimte voor cafe’s, winkels en restaurants. Het MKB in die zone is zeer actief betrokken bij de planning en evaluatie van het project. Dit heeft niet alleen tot goede resultaten met betrekking tot emissiereducties geleid, maar ook voor een zeer positief effect in de gehele binnenstad van Graz. Dit model is ontwikkeld binnen het Europese project ‘Trendsetter’.

Veel politieke steun
De stad Graz past al jaren een “Gentle mobility” beleid toe: focus op de leefbaarheid voor inwoners en niet op het autoverkeer. Maar het is meer dan dat: het is een politieke filosofie die al door vele opeenvolgende Wethouders, ongeacht de politieke kleur, gesteund en uitgedragen wordt. In het begin van de jaren 90 was er voor het eerst een Wethouder die zowel de portefeuille bouwen als de portefeuille verkeer/planning had – hij startte de “gentle mobility” lijn. Deze Wethouder overleed jong, maar zijn ideeën, gericht op “space for people”, worden nog steeds toegepast. Dhr. Ablasser en zijn collega’s leggen nieuwe politici uiteraard wel steeds de lopende visie uit en zij kijken hoe eventuele nieuwe ideeën van politici hierin passen. Dit leidt tot doorlopende politieke overeenstemming die erg veel tijdwinst oplevert in het doorvoeren van maatregelen. Dhr Ablasser ziet het als een van de voornaamste succesfactoren in de stad dat politici niet keer op keer overtuigd hoeven te worden van het belang van duurzame mobiliteit.

Parkeren in het centrum
Tot het eind van de jaren 80 werd de binnenstad vooral gebruikt voor het parkeren van auto’s. Vervolgens ontstond het idee om een voetgangersgebied in te richten. Daaromheen werd betaald parkeren ingevoerd, tegelijk met strenge handhaving door private bedrijven (inmiddels is de handhaving om financiële redenen weer in handen van de stad). Verder werden bedrijven aangemoedigd ondergrondse parkeergelegenheden te bouwen: zij moesten daarvoor zelf de kosten dragen maar ze mochten het vervolgens 50 jaar gratis gebruiken.

De stad zorgde voor de inrichting boven de grond (betegeling, planten etc.). Het autovrije voetgangersgebied heeft er mede voor gezorgd dat bezoekjes aan het centrum meer dan verdubbeld zijn in het afgelopen decennium.
De betaalde kort-parkeren zone (blauwe zone) in het historische centrum is in de laatste jaren uitgebreid van 8500 naar 14300 parkeerplekken. In de groene zone daaromheen mag je langer parkeren tegen de helft van het tarief van de blauwe zone (7500 plekken). Graz kent verder een systeem dat ‘eco-parking’ heet: als je een ‘schone’ auto hebt (bijv. op biodiesel), kan je op vertoon van je autopapieren een speciale munt krijgen waarmee de parkeertarieven in de automaat verlaagd worden. Na het betalen geeft de automaat de munt retour voor volgend gebruik. Elektrische voertuigen mogen overal gratis parkeren.

Openbaar vervoer
De parkeeropbrengsten werden (en worden) voor een groot deel aan de verbetering van het OV besteed en aan campagnes gericht op gedragsverandering. Er rijden bijvoorbeeld sinds midden 2010 nieuwe trams in Graz. In het centrum stoppen deze overdag elke 2 a 3 minuten. Er zijn 6 tramlijnen en 37 buslijnen en trams en bussen hebben prioriteit bij verkeerslichten. Het trein station is 15 minuten wandelen vanaf het centrum, maar heeft een snelle en regelmatige tramverbinding. Waar geen OV in de buurt is (buiten de stad), zijn P+R voorzieningen gebouwd. Door de OV investeringen ging het autogebruik echter niet veel omlaag. De meest frequente OV gebruikers zijn mensen die lopen of fietsen, niet automobilisten die van vervoermiddel veranderen.

Communicatie en marketing
De stad heeft een duidelijke marketingstrategie om fietsen en lopen te stimuleren. Een herkenbaar logo en kleuren komen overal in de stad terug. Vorig jaar lag de voornaamste focus op de fiets en dit jaar op lopen. Om fietsen te stimuleren zijn er bijvoorbeeld plattegronden ontwikkeld met het uiterlijk van een metrolijnen overzicht, maar dan met de voornaamste fietspaden. In het voetgangersgebied zijn een klein aantal straten waar ook gefietst mag worden. Fietsers worden er hier op gewezen langzaam te fietsen. Gedragscampagne kosten een fractie van infrastructurele aanpassingen en kunnen ook erg effectief zijn.

Deelname aan Europese projecten
Er is in Graz veel politieke steun voor deelname aan Europese projecten met andere Europese steden (gesubsidieerd door de Europese Commissie). De stad kijkt welke plannen voor de komende jaren op stapel staan en zoekt daar vervolgens geschikte subsidiepotten bij. Deelname heeft niet alleen een financiële reden, maar Graz vindt ook kennisuitwisseling en een “Europees imago” belangrijk. In het kader van politieke uitwisseling en betrokkenheid verwelkomt de stad van harte delegaties (zowel politiek als ambtelijk) uit andere Europese landen. Ook Nederlandse steden zijn altijd welkom voor een studiereis of site visit.

Verslag
verslag van de bijeenkomst op 12 mei 2011.

Presentatie
Onderstaand document betreft een presentatie van Gerhard Ablasser die hij gebruikte tijdens de bijeenkomst op 12 mei 2011.

Doel en doelgroep

De gemeente Graz voert al jaren succesvol beleid gericht op “gentle mobility”. Dit heeft tot doel een nieuwe, schonere levensstijl en grotere bewustwording met betrekking tot duurzaam transport te stimuleren. Meer specifiek zijn de doelen van Graz:

• Toegankelijkheid. De stad moet goed bereikbaar zijn met het openbaar vervoer.
• Betere integratie van verkeer en omgeving. Verkeer in de stad moet veiliger, milieuvriendelijker en minder belastend zijn. Snelheid moet aan de omgeving aangepast worden en niet andersom.
• Kortere ritten door betere integratie van stadsplanning en verkeersplanning.
• Ruimte voor duurzaam vervoer. Het aandeel fietsers, voetgangers en OV moet toenemen ten koste van gemotoriseerd vervoer.
• Een grotere betrokkenheid van de bevolking bij verkeersbeleid. Dit vergroot de acceptatie van maatregelen. “Gentle mobility” zet mensen op de voorgrond.

Meer informatie

Gerhard Ablasser
Executive Office for Urban Planning, Development and Construction
Referatsleiter / Head of Unit
Stadtbaudirektion / The Executive Office for Urban Planning, Development and Construction
Referat für EU Programme und Internationale Kooperation
European Programmes and International Cooperation Unit

Stadt Graz / City of Graz
Europaplatz 20 | 8011 GRAZ
Tel.: +43 316 872 3580
Fax: +43 316 872 3589
gerhard.ablasser@stadt.graz.atwww.graz.at