Dat concluderen onderzoekers van het Planbureau voor de Leefomgeving op basis van bereikbaarheidsanalyses. Voor dit onderzoek zijn nieuwe bereikbaarheidsindicatoren ontwikkeld op basis van ‘open access’ reistijddata, voor sociaaleconomische groepen en geografische gebiedstypes om de (on)bereikbaarheid van voorzieningen en banen in Nederland te analyseren.

De resultaten van de bereikbaarheidsanalyses laten zien dat de bereikbaarheid voor alle vervoerswijzen het hoogst is in de Randstad en in de steden, waar de grotere nabijheid van voorzieningen en banen duidelijk opweegt tegen de lagere reissnelheden in deze regio als gevolg van congestie. Er zijn echter aanzienlijke verschillen in bereikbaarheid tussen de diverse vervoerswijzen. Mensen met toegang tot een auto hebben veruit de hoogste bereikbaarheid van voorzieningen en banen, zelfs in de spitsuren, en die bereikbaarheid is nog hoger in de daluren, omdat congestie op het wegennet dan beperkter is.

Mensen die zich (moeten) verlaten op het openbaar vervoer hebben aanzienlijk minder bereikbaarheid, vooral als ze wonen in landelijk gebied, in de stadsranden of in suburbane kernen. Bovendien neemt de openbaar vervoerbereikbaarheid af in de daluren in alle typen gebieden, vanwege lagere vervoersfrequenties.
De fiets kan weliswaar bijdragen aan de bereikbaarheid, maar in suburbane kernen, dorpen en in landelijk gebied is de fietsbereikbaarheid van (bovenlokale) voorzieningen en banen vaak beperkt.
De bereikbaarheidsanalyses suggereren daarmee dat congestie op (snel)wegen in de Randstad niet de kern van het bereikbaarheidsprobleem is, maar eerder de beperkte bereikbaarheid per openbaar vervoer en fiets in de stadsranden, de suburbane kernen, en in landelijk gebied.

Zo kan 30% van de ouderen die woonachtig zijn in de randen van steden, in dorpen en in landelijk gebied binnen een half uur geen enkel ziekenhuis of buitenpolikliniek bereiken als ze niet met een auto kunnen, en 12% zelfs niet binnen 45 minuten.

Ook jongeren ondervinden lange reistijden op weg naar school: 10 % van alle jongeren is langer dan dertig minuten met de fiets onderweg naar een VBO/VMBO school en 17 % van alle jongeren kan geen enkele HAVO/VWO locatie binnen 30 minuten fietsend bereiken.

Deze bereikbaarheidspatronen weerspiegelen historische keuzes rondom ruimtelijke ordening en de inrichting van het vervoersysteem, maar zijn niet onveranderlijk, aldus de onderzoekers. ‘Dat patroon van (on)bereikbaarheid is ten minste gedeeltelijk het gevolg van politieke keuzes. De bereikbaarheidsanalyses in dit rapport kunnen inzicht bieden in de consequenties van deze keuzes voor de bereikbaarheid van verschillende typen activiteiten, verschillende geografische gebieden en voor verschillende bevolkingsgroepen. De analyses kunnen ook een basis vormen voor een debat over nut en noodzaak van eventuele normen voor een minimum bereikbaarheidsniveau, en ze kunnen helpen bij de besluitvorming en de evaluatie van investeringen en beleid, niet alleen in het vervoers- en ruimtelijke domein, maar ook rondom publieke voorzieningen.’